نگاهی جامعه‌شناسانه به مذاکرات ایران و آمریکا | مذاکره زیر ذره‌بین جامعه
شاید پرسیدنش کمی ساده‌انگارانه به نظر برسد، اما به‌راستی چرا بسیاری از مردم چشمشان را به اخبار مرتبط با مذاکرات دوخته‌اند؟
به گزارش شهرآرانیوز؛ خانم فروشنده که به‌واسطه خرید‌های پیاپی کمی مرا می‌شناسد، دو ساندویچی را که خریده‌ام، به دستم می‌دهد و می‌گوید: «از دنیا چه خبر؟ شنبه چه می‌شود؟ بالاخره جنگ می‌شود یا نه؟»؛ و البته او تنها کسی نیست که مسئله مذاکرات، ذهنش را درگیر کرده است.
این روز‌ها هرطرف که سر بچرخانید، این قبیل گفت‌و‌گو‌ها و پرسش‌ها و دل‌نگرانی‌ها را به چشم می‌بینید؛ چه در گفت‌وگوی راننده تاکسی‌خطی با مسافرانش که هریک تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های خودشان را بیان می‌کنند و گاهی هم بحثشان بالا می‌گیرد، چه درمیان بازاریان و کاسب‌ها که برخی‌هایشان از فضای سنگین بازار می‌گویند و چشم‌انتظاری برای شنبه‌ای که برخی‌ها آن را «تاریخ‌ساز» و «سرنوشت‌ساز» می‌دانند.
مذاکرات ایران و آمریکا در فضای مجازی هم داغ و پرمخاطب است و هر کسی از ظن خود یار آن شده و به آن واکنش نشان داده است؛ برخی که دستی بر آتش تحلیل‌های سیاسی و اقتصادی دارند، در صفحات خود از سناریو‌های پیش‌رو می‌گویند و تحلیل‌های مرتبط با هریک را ارائه می‌دهند، برخی خوش‌بینانه و امیدوارانه به ماجرا نگاه می‌کنند و بعضی دیگر هم بر این باورند که قرار نیست معجزه‌ای رخ دهد و گشایشی حاصل شود. برای دستهای هم فضای مجازی، فضایی برای رجزخوانی میان موافقان و مخالفان مذاکرات است، اما فارغ از نوع نگاه افراد، به‌جرئت می‌توان گفت که این روز‌ها تقریبا کسی نیست که پیگیر نتیجه این مذاکرات و خبر‌های مرتبط با آن نباشد.
شاید پرسیدنش کمی ساده‌انگارانه به نظر برسد، اما به‌راستی چرا بسیاری از مردم چشمشان را به اخبار مرتبط با مذاکرات دوخته‌اند؟ چرا افکار عمومی چشم‌انتظار نتیجه این مذاکرات است؟ اصلا آیا مردم دیگر کشور‌ها هم به اندازه مردم ما پیگیر چنین خبر‌های سیاسیای هستند؟ چه می‌شود که مردم کشور ما در زمره سیاسی‌ترین مردم دنیا به‌شمار می‌روند؟ در این گزارش قرار است از منظر جامعه‌شناسانه به این قبیل پرسش‌ها پاسخ دهیم، پس همراهمان باشید.
دل‌بستگی مردم به سرنوشت کشور
تا این اندازه پیگیری اخبار حوزه سیاست و به‌عبارتی «سیاسی» بودن مردم ما خوب است یا بد؟ امان‌ا... قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس مطرح کشورمان، در پاسخ به این پرسش، این موضوع را «خوب» ارزیابی می‌کند و در توضیح چرایی آن می‌گوید: این مسئله نشان می‌دهد که مردم ما دربرابر سرنوشت کشورشان حساس هستند.
او با بیان اینکه جامعه ما به سرنوشت کشور، رفاه و آسایش خود و فرزندانشان و نیز آینده و به‌زیستی مردم دل‌بستگی دارد، ادامه می‌دهد: همین مسئله سبب شده است که اخبار سیاسی برای مردم ما مهم باشد. این موضوع به ایرانی‌هایی که ساکن داخل کشور هستند، محدود نمی‌شود، بلکه ایرانی‌های ساکن در خارج از کشور هم به سرنوشت این مرزوبوم دل‌بستگی دارند و پیگیر اخبار حوزه سیاست هستند. هر ایرانی در هرجای دنیا باشد، مام وطن را فراموش نمی‌کند و به سرنوشت کشور علاقه‌مند است.
به اعتقاد این جامعه‌شناس، حساسیت دربرابر سیاست، پیامی برای حاکمیت نیز دارد: «این مسئله به حاکمیت پیام می‌دهد که مردم تصمیم‌های آنها را زیرنظر دارند. ازسوی دیگر، به سایر کشور‌ها این پیام را می‌رساند که سرنوشت کشور برای مردم مهم است و دربرابر آن بی‌تفاوت نیستیم».
او با بیان اینکه مردم ما در طول تاریخ همواره دربرابر اخبار سیاسی حساس و پیگیر بوده‌اند، ادامه می‌دهد: البته در گذشته رسانه وجود نداشت، اما اکنون، انتشار اخبار سیاسی در رسانه‌ها بر این حساسیت افزوده است.
قرایی‌مقدم افزایش دانش و آگاهی مردم را ریشه دیگر حساس بودن آنها در برابر سیاست می‌داند.
به گفته او، ازسوی دیگر مردم فکر می‌کنند رویداد‌های حوزه سیاست در زندگی شخصی و رفاه و به‌زیستن آنها اثرگذار است و رویداد‌های خوب در این زمینه می‌تواند به آنها احساس امنیت و رفاه بیشتری بدهد.
جامعه‌شناس کشورمان تأکید می‌کند: مذاکرات بین ایران و آمریکا مسئله‌ای است که این روز‌ها جامعه دربرابر آن حساس است و فکر و ذهن مردم را به خود مشغول کرده است و این مسئله فراتر از دارا و ندار و موافق و مخالف است. اکنون جامعه در میانه بیم از احتمال وقوع جنگ از یک‌سو، و امید به توافق احتمالی ازسوی دیگر، به‌سر می‌برد و امیدوار است که مذاکرات به سرانجام خوشی برسد.
قرایی‌مقدم با بیان اینکه احتمال وقوع جنگ، حس ناامنی و فشار روحی و روانی برای بسیاری از خانواده‌ها به‌همراه داشته است، می‌گوید: به اعتقاد من این مذاکرات برای حاکمیت یک آزمون بزرگ است تا بتواند نگرانی فکری و ذهنی را که در جامعه ایجاد شده است، برطرف کند. به‌نظر من درصورت وقوع توافق، جامعه به‌سوی آرامش حرکت خواهد کرد و این مسئله در پیوستگی و وابستگی بیش از پیش مردم به حاکمیت و نیز افزایش اعتماد آنها اثرگذار خواهد بود.
معیشت؛ درگیر سیاست
حامد بخشی، جامعه‌شناس و عضو هیئت‌علمی جهاددانشگاهی خراسان‌رضوی، اما به ماجرا از جنبه دیگری می‌نگرد و در گفت‌و‌گو با خبرنگار شهرآرا، صحبت‌هایش را با مثالی از دوران حکومت سلطان محمود غزنوی شروع می‌کند: «در دوره حکومت سلطان‌محمود، یک‌مرتبه، زمانی که او در شهر نبود، حکومت همسایه به منطقه تحت حاکمیت غزنویان حمله کرد. مردم شهر کمر به دفاع در مقابل آن قدرت مهاجم بستند، اما تا زمانی که سلطان‌محمود رسید، نیرو‌های مهاجم شهر را ویران کردند. سلطان‌محمود مردم را به‌خاطر دخالت در امور حکومت، ملامت کرد و دلیلش هم این بود که این مقابله مردم، سبب ویران شدن شهر و زندگی خود مردم شده بود».
او با بیان اینکه در تاریخ کشور، برهه‌هایی وجود داشته که زندگی اجتماعی و معیشت مردم تحت‌تأثیر مسائل سیاسی قرار گرفته است، تأکید می‌کند: در برهه‌هایی نیز مسائل سیاسی و جنگ میان حاکمان، دست‌کم در کوتاه‌مدت تأثیری بر معیشت و زندگی اجتماعی مردم نگذاشت.
به‌عبارتی در کوتاه‌مدت زندگی مردم از نوسانات سیاسی تا حد چشمگیری در امان بود؛ مگر زمانی که درگیری‌ها و جنگ‌ها مستمر و فرسایشی می‌شد؛ مثل اواخر دوران ساسانیان که جنگ‌های مستمر با حکومت روم باعث شده بود حکومت با دریافت مالیات به مردم فشار بیاورد. همین هم زمینه‌ای شد برای اینکه حکومت، پشتوانه مردمی خود را از دست بدهد. اشتباه ساسانیان، ممزوج کردن سیاست با فرهنگ و معیشت مردم بود. این، مسئله خیلی مهمی است.
بخشی صحبت‌هایش را این‌طور ادامه می‌دهد: درنتیجه در پاسخ به پرسش شما که چرا مردم ایران خیلی سیاسی هستند، باید گفت، زیرا سیاست بر زندگی مردم تأثیر زیادی می‌گذارد، این درحالی است که در کشور‌هایی مثل ترکیه، کشورهای اروپایی و... حزب یا حکومتی می‌آید و می‌رود و این مسئله در کوتاه‌مدت نوسانات سنگینی در زندگی و معیشت مردم ندارد.
«کنش و رفتار عقلایی آن است که دربرابر آنچه بر زندگی ما تأثیر می‌گذارد، واکنش نشان بدهیم». او با بیان این جمله می‌گوید: در دوره پس از انقلاب این‌گونه بیان شده و نیز این‌گونه تجربه شده است که نوسانات سیاسی به‌شدت بر زندگی مردم تأثیر می‌گذارد؛ در هر دوره‌ای که مردم چنین تأثیری را در زندگی خود ندیدند، ماجرا را رها کردند.
به گفته این جامعه‌شناس، پس از انقلاب اسلامی در رسانه‌ها و فضای جامعه این‌طور مطرح شده است که کلید معیشت ما در دست سیاست خارجی است؛ زیرا مردم می‌بینند که برای مثال با رفتن دولت سیزدهم و استقرار دولت چهاردهم، وضعیت معیشتشان بدتر شد؛ به‌عبارتی تحولات داخلی، تأثیری بر بهبود معیشت مردم نمی‌گذارد، بنابراین آن را به سیاست خارجی مربوط می‌دانند.
او با بیان اینکه انتظار جامعه‌شناسانه این است که افراد جامعه همه متغیر‌های مربوط به وضعیت معیشت و زندگی خود را رصد کنند، تأکید می‌کند: بنابراین در جامعه ما که مسائل سیاسی ارتباط مستقیم با معیشت و زندگی مردم دارد، افراد جامعه دربرابر این رویداد‌ها حساس و پیگیر هستند.
جامعه؛ در پی امنیت اجتماعی
حسین بهروان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد، هم معتقد است که برای بررسی جامعه‌شناسانه چرایی اهمیت مذاکرات برای مردم، باید نگاه جامعی به ماجرا بیندازیم و آن را از تمام ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، محیطی و حتی دینی بررسی کنیم.
او پاسخش را این‌طور خلاصه می‌کند: مردم جامعه پیگیر اخبار مذاکرات هستند؛ زیرا این رویداد سیاسی، سرنوشت کل کشور و همه گروه‌های اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. مردم از پیگیری این مسائل به‌دنبال حس امنیت هستند.
بهروان وضعیت کنونی جامعه را از منظر جامعه‌شناسی، وضع «نابسامان» یا «آنومیک» توصیف می‌کند و در توضیح آن می‌گوید: آنومیک به این معناست که از نظر مردم قاعده مشخصی که بشود براساس آن برای زندگی تصمیم گرفت، به‌طورکلی وجود ندارد. این وضعیت، حاصل سالیان متمادی است و همه مردم اعم از یک زن خانه‌دار تا یک فعال اقتصادی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. همین مسئله هم سبب شده است که سرمایه اجتماعی در کشور ما ریزش داشته باشد.
به گفته او، به‌واسطه تهدید‌های آمریکا و اسرائیل به احتمال وقوع جنگ، در برخی گروه‌ها هراس اجتماعی ایجاد شده است.
در چنین وضعیتی، سیاستمداران باید برای بهبود وضعیت و بازگشت آرامش به جامعه تلاش کنند. مردم این مذاکرات را روزنه‌ای می‌دانند که اگر به نتیجه مطلوب برسد، تأثیر مثبتی بر وضعیت زندگی‌شان خواهد گذاشت.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
